14. ෆන්ඩි මුහුදු බොක්ක

ෆන්ඩි මුහුදු බොක්ක/ Bay of Fundy

Photograph/ ඡායාරූපය: YYZDez, ‘Hopewell Rocks - Bay of Fundy, New Brunswick’, in Flickr.com, viewed on 14 October 2010, <http://www.flickr.com/photos/cephalosporin/2528137681/sizes/z/in/photostream>

සූර්යයාගේ සහ චන්ද්‍රයාගේ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලපෑමෙන් පෘතුවි වායු ගෝලයේ සහ ශිලා ගෝලයේ (පෘතුවි මතු පිට) උදම් ඇති වේ. වායුගෝලීය උදම්, අභ්‍යවකාශය දක්වා විහිදී යන අතර ශිලා ගෝලයේ හටගන්නා වඩදිය/ බාදිය උදම් දවසට දෙවරක් හටගන්නා අතර සාමාන්‍යයෙන් අඟල් 12කට උස් නොවේ.

පෘතුවියේ සිට හැතැප්ම 240, 000 ක දුරින් ඇති චන්ද්‍රයාගෙන් වඩදිය/ බාදිය සඳහා වන බලපෑම, පෘතුවියෙන් හැතැප්ම මිලියන 93ක් එපිටින් පිහිටි සූර්යයාගෙන් වඩදිය/ බාදිය සඳහා වන බලපෑමට වඩා වැඩි වේ. ශිලාගෝලයේ සිදුවන උදම් වලට 56% චන්ද්‍රයා වග කියන අතර (පෘතුවියට චන්ද්‍රයාගේ සමීපත්වය මත), 44% කට සූර්යයාගේ දායකත්වය ලැබේ (සූර්යයාගෙ විශලත්වය මත).

පෘතුවියේත්, සඳේ සහ සූර්යයාගේ භ්‍රමණය අනුව, වඩදිය/ බාදිය චක්‍රය පැය 24යි විනාඩි 52 ක් දිගු වේ. මෙම කාල පරාසය ඇතුලත පෘතුවියේ ඔනෑම ස්ථානයක වඩ දිය (ජලය වැඩි වීම) දෙවතාවකුත්, බාදිය (ජලය අඩු වීම) දෙවතාවකුත් ඇති වේ. චක්‍රය ආරම්භ වන්නේ වඩදිය මගිනි, වඩදිය ආරම්භවී පැය 6කුත් මිනිත්තු 13කට පසු ජලය බැස යාම ආරම්භ වේ (බාදිය). මෙසේ දිනකට දෙවරක් පැය 6යි මිනිත්තු 13 බැගින් වඩ දිය ඇති වේ. එසේම බාදියද සෑම වඩදිය වාරයකට පසු දිනකට දෙවරක් ඇති වේ.

චන්ද්‍රයාගේ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලයට නතු වීමෙන් චන්ද්‍රයාට මුහුණලා පෘතුවි මුහුණතේ ඇති සාගර ජලය එදෙසට ඇදී ගොස් ජල මට්ටම ඉහල යයි. ඒ සමඟම චන්ද්‍රයාගේ පරිභ්‍රමණය හා පෘතුවි භ්‍රමණය හේතුවෙන් ඇතිවන ආවස්ථිති බලයෙන් චන්ද්‍රයාට ප්‍රතිවිරුද්ධ පෘතුවි මුහුණතේද සාගර ජල මට්ටම ඉහල යයි. 

Photograph/ ඡායාරූපය: Ocean Link Contributers, ‘The Moon Tide’, in Ocean Link-All about the ocean, viewed on 14 October 2010, < http://www.oceanlink.info/oinfo/tides/diurnaltides.gif>

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Photograph/ ඡායාරූපය: Ocean Link Contributers, ‘The Sun Tide’, in Ocean Link-All about the ocean, viewed on 14 October 2010, < http://www.oceanlink.info/oinfo/tides/spring.gif>

චන්ද්‍රයාත්, සූර්යයාත් එක පෙලට සිටිනා විට අධික ගුරුත්වාකර්ෂණ බලයකට නතු වීමෙන් උදම් සඳහාවන බලපෑම අධික වේ. එනම් වඩදිය මට්ටම වෙනදාට වඩා ඉහල යයි.

Photograph/ ඡායාරූපය: Ocean Link Contributers, ‘The Sun Tide’, in Ocean Link-All about the ocean, viewed on 14 October 2010, < http://www.oceanlink.info/oinfo/tides/neap.gif>

මෙහිදී චන්ද්‍රයාත්, සූර්යයාත් එකිනෙකාට අංශක 90ක ආනතියකින් සිටිනා බැවින් සූර්යාගේ ගුරුත්වාකර්ෂණයෙන් එදෙසට ජල මට්ටම යම්කිසි ප්‍රමාණයකින් ඉහල ගොස් චන්ද්‍රයාගේ ගුරුත්වාකර්ෂණයෙන් එදෙසට එසැවෙන ජල මට්ටම යම් ප්‍රමාණයකින් පහළ යයි. මෙය වෙන්දාට වඩා වඩදිය මට්ටමේ අඩු වීමකි.  

මීට අමතරව, චන්ද්‍රයා පෘතුවි කක්‍ෂයට ආසන්නයෙන්ම ගමන් කරද්දී හෝ පෘතුවිය සූර්යයාට වඩාත් සමිපව ගමන් කරන අවස්ථාවලදී දැඩි ගුරුත්වාකර්ෂණයකට නතු වීමෙන් වඩදිය මට්ටම වඩාත් ඉහල යයි.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

නැගෙනහිර කැනඩාවේ නිව් බෘන්ස්වික් සහ නෝවා ස්කෝශා යන පළාත්වලට අයත් ෆන්ඩි මුහුදු බොක්කේ දිනකට දෙවරක් ලොව අන්කිසි තැනක සිදු නොවනා ඓශ්චර්යයක් සිදු වේ. වඩදිය මඟින් ලොව සියළුම ගංගා ජලයේ එකතුව පරදන විශාල ජලස්කන්ධයක් ෆන්ඩි බොක්කට දිනකට දෙවරක් එක්වේ. මෙහි වඩදිය මට්ටම අඩි 53කි (ලොව සාමාන්‍ය වඩදිය මට්ටම අඟල් 12කි). දිනකට ජලය බිලියන ටොන් 100ක් බොක්ක තුලට ගලා ඒමත් පිට වීමත් සිදුවේ. මෙය බිහිසුණු දිය සුළි සහ සැඩ පහරවලින් කිපුණු අසාමාන්‍ය දර්ශනයකි.

Photograph/ ඡායාරූපය: Wikipedia Contributors, ‘The Bay of Fundy, shown on the east coast of North America’, in Wikipedia The Free Encyclopedia, viewed on 14 October 2010, <http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/Wpdms_nasa_topo_bay_of_fundy_-_en.jpg>

      ජලය බැසයාම (බාදිය) ආරම්භවනවාත් සමඟ, බොක්කේ කිලෝමටර 5ක් ඈතට වන්නට ජලය නොපෙනී යයි, වඩදිය ආරම්භ වනවාත් සමඟ නැවතත් ප්‍රදේශයේ අඩි 50ක් උසට ජලයෙන් යටවේ. අධික වඩදිය මට්ටමට හේතුව ෆන්ඩි බොක්කටම ආවේණික වූ පුනීල හැඩයත් ගැඹුරත් (මීටර 200ක් පමණ) බව පැවසේ. බොක්කේ වපසරිය වර්ග කිලෝමීටර 16,000ක් වේ.

      ද්‍රෝණියේ (බොක්කේ) ජලය අත්ලන්තික් සාගරයේ වඩදිය වැඩිවන රිද්මය සමඟ ඉදිරියටත් පසු පසටත් දෝලනයවේ. මෙහි ප්‍රතිඵලය එනම්  බොක්ක තුල ඇති ජලය දෝලනය වීම මඟින් අත්ලන්තික් සාගරයේ සිට බොක්ක තුලට පිවිසෙන උදමේ (වඩ දිය පහරේ) උස වැඩිවීමයි (අනුනාද නියමය ක්‍රියාත්මක වීම). මෙසේ දෝලනය නිසා බලපෑමට ලක්වන උදම්වල සලකුණු බොක්කේ සටහන් වේ. එනිසා හොප්වෙල් ගල්කුළු ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ රත් පැහැති වැලි ගල් ඛාදනයවී උස ප්‍රතිමා ලෙස දිස් වේ. ශාන්ත මාර්ටින් ප්‍රදේශයේ මෙම උදම් ක්‍රියාවලිය හේතුවෙන් මුහුද ආශ්‍රිත විවිධ ගුහා නිර්මාණය වී ඇත.

        මුහුදු බොක්ක විවිධ තල්මසුන් වර්ග අටකට හා වෙරළාශ්‍රිත පක්‍ෂීන් දහසකට ආසන්න ප්‍රමාණයකට අහාර සපයන පෝෂක ප්‍රදේශයක් වේ.