18. කැට්මයි කඳු ශිඛරය

කැට්මයි කඳු ශිඛරය./ Mount Katmai 

Photograph/ ඡායාරූපය: Wikipedia Contributors, ‘Great Mount Katmai and its crater lake in September ’, in Wikipedia The Free Encyclopedia, viewed on 20 October 2010, <http://en.wikipedia.org/wiki/File:Katmai_Crater_1980.jpg>

වර්ෂ 1912, ජුනි 7 වන දින, අලැස්කාවේ කොඩියැක් දිවයිනට උතුරින් වන ප්‍රදේශයේ මහා ගිනි කඳු පිපිරීමක් සිදුවිය.  පිපිරුම සිදුවන අවස්ථාවේ හාත්පස දවාලක් මෙන් ආලෝකමත් විය. ඇස්තමේන්තුගත පරිදි ටොන් මිලියන 33කට ආසන්න සුන්බුන් ප්‍රමාණයක් අහසට විදි බව පැවසේ. පිපුරුමෙන් අළු සහිත ධූලි අංශු පෘතුවි ස්ථරගෝලය දක්වා විහිදී පෘතුවිය වටා පැතිර ගියේය (ස්ථරගෝලය යනු පෘතුවි වායුගෝලයේ ස්ථරයකි. එය පෘතුවි පෘෂ්ඨයේ සිට කිලෝ මීටර 30ක උසකින් පිහිටයි). එහෙත් 1916 වන තෙක් අදාල සිදුවීම හෝ ප්‍රදේශය පිළිබඳ ගවේෂණයක් සිදු නොකෙරිණ. 1916 දී කල ගවේෂණයෙන් මඩ සහ අළුවලට අමතර යමක් සොයා ගැනීමට නොහැකි වුණි. පිපිරුමේ ප්‍රතිඵලය ලෙස කැට්මයි කන්දේ මුදුනත අතුරුදන්ව විශාල ආවාටයක් (ගිනි කඳු විවරයක්) නිර්මාණය වී තිබිණ. විවරයේ පරිධිය කිලෝමීටර 13කි. ගැඹුර අඩි 3700කි. විවරය වර්තමානයේ නිල් පැහැති ජලතලාවකින් වැසී විලක් නිර්මාණය වී තිබේ. ගිනි කඳු විවරය අවට ග්ලැසියරයන් බහුල වීම ආවාටය ජලයෙන් පිරී යාමට හේතුවී තිබේ.

            කැට්මයි කන්ද අවට මිටියාවත හඳුන්වනු ලබන්නේ “දස දහසක් දුමාරයන්ගේ මිටියාවත” ලෙසය. එසේ හඳුන්වන්නේ පසුගිය සියවස පුරාවට මිටියාවතේ පෘෂ්ඨයෙන් නැඟුනු හුමාලය සහ දුම හේතුවෙනි. ගැඹුරු විවර සහිත මිටියාවතේ එම විවර තුලින් සල්ෆරස් (සල්ෆර් අඩංගු) හුමාලය පිටවේ. වර්තමානයේද ස්වල්ප වශයෙන් දුමාරය පිටවීමක් දක්නට ඇත. වෘක්‍ෂලතාදියෙන් තොර මෙම ප්‍රදේශය හිම කාන්තාරයක් ලෙස පවතී.