63. මොනො විල සහ ගිනි කඳු විවර/ Mono Lake and Craters (කැලිෆෝනියාව, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) | |
මොනො විල කාන්තාර දේශගුණය යටතේ පවතින ලවණ අධික විලක් වන අතර විලෙහි ලවණ සාන්ද්‍රණය සාගරයේ මෙන් තුන් ගුණයකි. මෙසේ අධික ක්‍ෂාරීය සහ ලවණතාවෙන් සමන්විත වීමට හේතුව විලෙහි ජලය පිටවීමට මාර්ගයක් නොමැති වීම නිසා යැයි පිලිගැනේ. විල අවට වෘක්‍ෂලතාදියෙන් තොර නිසරු භූමියකි. වසර 760,000කට පෙර නිර්මාණය වූවා යැයි සැලකෙන මෙය අයිස් යුගයෙහි එම ප්‍රදේශය පුරා පැතිර පැවති "Lahontan" නම් විලෙන් අවශේෂ වූවකි. විලට යාබදව ඇත්තේ වසර දහස් ගණනක් පැරණි නෂ්ඨව ගිය (ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් තොර) ගිනි කඳු විවර විස්සක එකතුවකි. ඒවා එක පෙලට පිහිටා ඇත. එම ගිනි කඳු විවර කාලයක් තිස්සේ ජලයෙන් පිරී කුඩා විල් බවට පරිවර්තනය වී ඇත. විලෙහි වඩාත් කැපී පෙනෙන දර්ශනය වන්නේ විල මධ්‍යයෙන් ඉහලට නැගුනු "Tufa" කුළුණුය. Tufa යනු කාබනේට් අයනවලින් සුසැදි ඛණිජයකි. එසේත් නැතිනම් හුණු ගල් විශේෂයකි. එසේ ඉහලට නැඟුනු Tufa කුළුණි වල සාමාන්‍ය උස අඩි 33කි. මෙම කුළුණු නිර්මාණය වී ඇත්තේ පිරිසිදු ජල ආම්ලීකරණය වීමෙන් වන අතර එයට හේතුව යාබද යමහල් තැන්පතු මඟින්, භූ ගත මාර්ග ඔස්සේ කැල්සියම් කාබනේට් විල් ජලයට එක් වීමයි. ඒවා ජලයෙහි අවක්‍ෂේපණය වෙයි (ඝණ ද්‍රව්‍යයක් ලෙස ජලයේ තැන්පත් වේ). එසේ වසර දහස් ගණනක් විල් ජලයෙහි අවක්‍ෂේප වූ කැල්සියම් කාබනේට් මගින් අළු සහ සුදු පැහැති Tufa කුළුණු නිර්මාණය වී ඇත. මොනො විල අවට පරිසරය මුඩු බිමක් වුවත් එය උතුරු ඇමෙරිකාවේ සාරවත්ම පරිසර පද්ධතීන්ගෙන් එකක් ලෙස සැලකේ. විල ආශ්‍රිත වාර්ෂික ඇල්ගී වර්ධනය, විලෙහි වසන කූණිස්සන්ට සාහ කරදිය මැස්සන්ට ආහාර වේ. සමකය සහ ආක්ටික් වෘත්තයේ සිට පැමිණෙන සංචාරක පක්‍ෂි විශේෂ 80ක්, මෙම කූණිස්සන් සහ කරදිය මැස්සන්ව ආහාරයට ගනී. එම පක්‍ෂීන් අතර ඉයර්ඩ් නම් ගෙඹිතුරුවන් (තාරාවෙක්ට සමාන පක්‍ෂියෙක්), විල්සන්ස් නම් දියවටු විශේෂයේ ලොව පුරා විසිරී සිටින්නවුන්ගෙන් 80%ක් මෙහි දක්නට ඇත. වසර 760,000 පැරණි මොනො විල උතුරු ඇමෙරිකාවේ පැරණිම විල වේ. Wikipedia | |
Sunday, May 1, 2011
63. මොනො විල සහ ගිනි කඳු විවර
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment